پستان داران

مقدمه

پستانداران پیشرفته‌ترین مهره‌داران هستند. اعضای آنها در اکثر اکوسیستمهای دنیا جانوران غالب بوده و نقش تعیین کننده‌ای در زنجیره‌های غذایی دارند. پستانداران گرچه از نقطه نظر تنوع و فراوانی بسیار کمتر از جانواران دیگر و حتی مهره‌داران دیگرند (پرندگان و ماهیان) ولی بخاطر پیچیدگی دستگاههای بدن ، و بخصوص سیستم عصبی و مغز پیشرفته‌تر و بزرگتر نقش کلیدی در بسیاری از اکوسیستمها دارند. پستانداران جانورانی هستند که دارای مو بوده و غدد شیری دارند. معمولا دارای دندانهای متنوعی هستند که درون حفره دندانی جای می‌گیرد.

پرندگان

مقدمه

پرندگان جانورانی خونگرم هستند که پوشش خارجی بدن آنها پر است که به اشکال گوناگون در مراحل مختلف از پوست بوجود می‌آید. پرندگان به 2 زیر رده و 27 یا 28 راسته تقسیم می‌شوند. در شناسایی پرندگان نکات زیادی می‌توانند راهنما باشند. مانند رنگ پر ، فرم پا و انگشت و ناخن، فرم منقار ، فرم پرواز و فرم آواز خوانی ، جثه ، انواع استخوان و.... قابلیت پرواز ، توجه و نگهداری از جوجه‌ها ، تکامل قابل توجه قدرت شنوایی ، بینایی و قدرت تولید صدا از جمله ویژگیهای پرندگان است.

خزندگان

مقدمه

اجداد خزندگان دوزیستان محسوب می‌شوند. خزندگان اولین جانورانی هستند که توانسته‌اند از زندگی در خشکی را بطور کامل تحمل نمایند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. بدن پوشیده از پولک ، اسکیوت و یا قطعات و صفحات استخوانی متنوع است. اسکلت خزندگان کاملا استخوانی است. قلبشان چهار حفره‌ای است.

دهلیزها کامل و در بطنها دیواره مابین آنها کاملا نیست. جنین از چهار پرده آمنیون ، کوریون ، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود. مارها ، مارمولکها ، تمساح و آلیگاتور ، لاک پشتها و تمام دایناسورها منقرض شده جزء رده خزندگان است. طبقه بندی خزندگان بر اساس حفره (فرورفتگی) یا سوراخ ناحیه گیجگاهی است شکل و تعداد این حفره apsid نام دارد.

دوزیستان

مقدمه

دوزیستان ابتدایی ترین و ساده ترین چهار پایان هستند.

این جانوران بی شک یک جد ماهی مانند داشته اند اما ورود آن ها به خشکی موجب تغییرات زیر در آن ها گردیده است.

1. 1- تغییر بدن برای حرکت روی زمین همراه با توانایی برای شکار
2. 2- تکامل یافتن اندام ها به جای باله های جفت در انواع ماهی
3. 3- تغییر پوست طوری که بتواند به جای آب در معرض هوا قرار گیرد
4. 4- جایگزینی شش ها به جای آبشش
5. 5- تغییر در دستگاه گردش خون با توجه به تنفس از طریق شش و حتی پوست
6. 6- دارا شدن اندام های حسی که هم در آب و هم در خشکی کارایی دارند

جالب است بدانید بعضی سمندرها آبشش هایشان را در سراسر عمر حفظ می کنند.

جمجمه ی دوزیستان نسبت به ماهی ها ساده تر و دارای استخوان های کمتری است.

ماهیچه های اندام های دوزیستان پیچیده تر از ماهیچه های باله های کناری (جانبی) در ماهی هاست.

سمندرها و غوکان و وزغ ها نماینده های دو نسل متمایز از زمان قبل از کرتاسه تا کنون می باشند.

لابیرنتودونت ها احتمالاً جد قدیمی ترین خزندگانند و در نتیجه تمام مهره داران عالی تر زمینی بوده اند.

ماهی‌ ها

مقدمه !ماهیان غضروفی

در سرتاسر دریاها کوسه ماهیان و سفره‌ ماهیان که از 30 سانتیمتر تا 17 متر اندازه بدنشان متغیر است زیست می‌کنند. این ماهیان یا گوشتخوارند یا لاشه‌خوارند. بدن ماهیان غضروفی سنگین‌تر از آب است. جسم مهره از لایه‌های غضروف پیرامون نوتوکورد یا درون آن تشکیل می‌شود و باله دمی دارای دو شاخه نابرابر هتروسرکال است. اکثر ماهیان دارای پولک هستند بعضی ماهیها فاقد پولک هستند. این ماهیان دارای جمجمه غضروفی هستند هفت کمان یا قوس غضروفی در این ماهیان موجود است. اولین قوس تغییر شکل یافته و آرواره فوقانی یا پلاتوکوردرات و آرواره پایین مکمل را تشکیل می‌دهد. علاوه بر ستون مهره‌ها که غضروفی است کمربند سینه‌ای و کمربند لگنی وجود دارد. سیستم عضلانی در ماهیان غضروفی ساده بوده و عضلات محوری توسط یک لایه جدا کننده به عضلات پشتی و شکمی تقسیم می‌شود. در اغلب ماهیان غضروفی تعدادی دندانهای تیز و برنده وجود دارد. روده ماهیان غضروفی معمولا به دو بخش تقسیم می‌شود. در بخش کوچکتر دیواره یا دریچه‌ای مارپیچی جهت افزایش سطح جذب غذا وجود دارد و در بخش انتهایی روده ، غده‌ای به نام غده روده‌ای به روده متصل می‌گردد. نقش این غده دفع نمک در ماهیان غضروفی است.

!!قلب ماهیان غضروفی

قلب دارای چهار بخش است اما فقط دو قسمت به نام دهلیز و بطن مشابه دو دهلیز و دو بطن موجود در مهره‌داران عالی است. چندین سیاهرگ عمده در میان ماهیان غضروفی موجود است از جمله سیاهرگ کاردینال.

ساختمان آبشش

!!تنفس ماهیان غضروفی

وسیله تنفس آبشش است. هر آبشش به دو بخش تقسیم می‌شود به هر یک از بخشها ، همی‌برانش و به هر آبشش هولوبرانش گفته می‌شود. ماهیان غضروفی از 5 تا 7 جفت آبشش دارند. یک جفت سوراخ را که در تنفس نقش ندارد و در قسمت قدامی چشم اسپیراکل است نیز ضمیمه دستگاه گوارش است. در برخی کوسه ماهیان بخش کوچک از آبشش به نام شبه آبشش درون اسپیراکل قرار می‌گیرد. تولید مثل ماهیان غضروفی اکثر گونه‌های ماهیان غضروفی زنده‌زا هستند اما برخی از کوسه ماهیان و سپر ماهیان تخم گذار هستند گونه‌های زنده‌زا بزرگتر بوده و در آبهای عمیق زیست می‌کنند. باله شکمی نرها دارای اندامی به نام کلاسپر است که به هنگام جفتگیری به اندرون کلوآک ماهی ماده و از آنجا به درون اویداکت رانده می‌شود. ماهیان استخوانی این بزرگترین رده مهره‌داران دارای دو زیر رده است. در ماهیهای باله گوشتی اولیه باله‌های سینه‌ای و شکمی محتوی استخوانهای درونی هستند که شباهت زیادی به استخوانهای اندامهای حرکتی مهره‌داران خاکزی دارند. همچنین کیسه‌های هوایی حلقی به جای شش عمل می‌کنند. امروزه فقط 4 گروه از این ماهیها باقی مانده است که عبارتند از سلاکانتها و سه گروه از ریه‌دارها. در عوض در زیر رده باله شعاعیها ، باله‌های زوجی را اشعه سوزن مانند نگهداری می‌کنند و کیسه هوایی نیز معمولا به مثانه شنا مبدل شده است. قسمتهای مختلف ماهیان استخوانی باله دمی: باله دمی ماهیان را عمدتا به دو گروه اصلی هتروسرکال و هوموسرکال تقسیم می‌کنند. نقش باله‌های فرد و زوج در ماهیان تشخیص وضعیت و موقعیت ماهی درون آب است. پولکها: پولکهای متنوعی در ماهیان وجود دارد. پولک گانوئیدی که حاوی گانوئین است در ماهیان خاویاری دیده می‌شود. پولک مدور در اغلب ماهیهای استخوانی مانند کپور و ماهی سفید یافت می‌شود. پولک شانه‌ای در اغلب سوف ماهیان دیده می‌شود. پولکهای مدور یا شانه‌ای ممکن است در برخی ماهیها باهم دیده شود. هر دو نوع پولک جز پولکهای درخشان است و منشا پولک پوست ماهی است. خط جانبی: به صورت خطی واضح و مشخص در بسیاری از ماهیان دیده می‌شود خط مستقیم یا منحنی. در بعضی این خط تمام طول بدن را نمی‌پوشاند چه ماهیانی که دارای خط جانبی مشخص و چه نامشخص ، خط جانبی دارای سلولهای حسی به نام نوروماست است. که این سلولها در تشخیص وضعیت و سنجش تلاطم و حکت ماهی کمک می‌کند. گوش ماهیان: در ماهیان فقط گوش داخلی وجود دارد. از ویژگیهای گوش ماهیان وجود سنگریزه‌هایی به تعداد 3 تا 4 عدد است که اتولیت نامیده می‌شود. به این سنگریزه‌ها ، سنگریزه شنوایی هم می‌گویند که در سیستماتیک و تعیین سن ماهیان اهمیت دارند و سلولهای حسی گوش داخلی که در شنوایی و تعادل نقش دارند ماکولا نام دارند. در ماهیانی که قدرت شنوایی خوبی دارند ارتباطی بین گوش داخلی و کیسه هوایی ایجاد شده است. ساختمان چشم ماهیان استخوانی صلبیه با چند صفحه غضروفی یا استخوانی سفت و سخت می‌شود. قرنیه مسطح سلولهای مخروطی که در تشخیص رنگ بکار می‌رود. ماهیچه مسئول حرکت دادن عدسی مشیمیه (تغذیه کننده چشم) در ماهیانی که در اعماق زیاد زیست می‌کنند عدسی بسیار بزرگ و شبکیه کوچک است و شکل عدسی کروی است. کیسه شنا کیسه شنا یا کیسه هوایی فقط در ماهیان استخوانی وجود دارد. به آن کیسه گازدار هم می‌گویند. در قسمت فوقانی حفره بدن بالاتر از مرکز توده ماهی قرار می‌گیرد و به ماهی این امکان را می‌دهد که بدون صرف انرژی وضعیت و موقعیت طبیعی خود را درون آب حفظ کند. یکی از ماهیان (یک نوع گربه ماهی) به طریق جالبی توانسته است نداشتن کیسه شنا را جبران کرده و موقعیت خود را درون آب حفظ کند و انرژی کمی بکار گیرد. ماهیان هوازی ماهیان بسیاری وجود دارند که از هوا تنفس می‌کنند این ماهیان حدود 23 جنس از ماهیان استخوانی را دربرمی‌گیرند و دارای آبششهایی هستند که سطح کوچک و محدودی دارند. این ماهیان به جز ماهیان دودمی هستند. بسیاری از ماهیان که ساکن آبهای راکد هستند در هوای گرم و زمانی که اکسیژن محلول در آب کاهش می‌یابد به سطح آمده و هوا را می‌بلعند. پس هوا بوسیله حلق که عمل پمپاژ را انجام می‌دهد از طریق کانال هوایی به کیسه هوایی تغییر شکل یافته انتقال می‌یابد. در ماهیان هوازی که دوره‌های خشکسالی را معمولا درون گودالهایی می‌گذرانند تنفس هوازی وجود دارد اما به هر حال جهت دفع گاز کربنیک به آبشش وابسته‌اند. تولید مثل ماهیان اکثر آنها دارای دو جنس نر و ماده هستند. برخی خود باور و برخی هرمافرودیت هستند. برخی ماهیان لقاح داخلی دارند که تعدادشان محدود است. جفتگیری یا پیدا کردن جفت از طریق مختلف مانند تغییرات رنگ بدن ، تولید صدا و تولید مواد محرک فرمون. پس از رها شدن تخمها ، تخمها یا شناورند یا به درون آب فرو می‌روند. ماهی زنده‌زا مانند گاپی (Gupy) حدود 50 عدد نوزاد تولید می‌کند. رها سازی تخمک از تخمدان یا از طریق پاره شدن دیواره و رها شدن تخمک درون شکم مانند قزل آلا و یا تخمک از مجرای تخمک‌بر به بیرون رانده می‌شود. برخی از ماهیان درون دهان و یا بعضی درون روده و یا درون کیسه‌های شکمی تکوین تخم را انجام می‌دهند.